Dlaczego ideologie są obecne w życiu społecznym? Rozważania o iluzjach i rzeczywistości społecznej

Recenzowana praca jest znacząca dla współczesnych nauk społecznych i humanistycznych. Jej znakomitość wyłania się pod postacią przedmiotu rozważań oraz przyjętej metody, która jest możliwym urzeczywistnianiem adekwatnych dla współczesności twierdzeń światopoglądowych. Explicite odnajdujemy tu wędrówkę od konkretu do abstrakcji i od niej do konkretu, ale tego, który jest już pewnym faktem, subiektywnie dookreślonym, tj. jednością myśli i treści empirycznej. Kolejną zasadę, którą można wyraźnie tu dostrzec, jest holistyczne ujmowanie przedmiotu rozważań.

prof. nadzw. dr hab. Adam Jan Karpiński (z recenzji wydawniczej)

• Uwagi o strukturze tematycznej opracowania
• Aneks zamiast wstępu
• Ogólna charakterystyka idei i ideologii
  
  • Idee i ideologie w rozpoznaniu przyczynowo-skutkowym
  • Przyczyny przemian w ideologicznych orientacjach ludzi
  • Ideologie w stanowieniu porządków społecznych i władzy
  • Współczesne życie społecznego także jest zideologizowane
  • Ideologie przedmiotem badań naukowych
• Ideologie w procesie kształtowania swoich treści
  
  • Filozof Platon z jego przekonaniem o pochodzeniu idei
  • K. Mannheima poglądy na ideologie i ich użyteczność społeczną
  • Podporządkowywanie treści ideologii interesom władców
  • Ideologiami powodowane przemiany świadomościowe
  • Określenie cech ideologii panującej. Ideologiczne utopie
• Czynniki sprawcze ideologicznych orientacji
  
  • Mit i magia w procesie osadzania się w życiu społecznym
  • Przekształcanie się magii w religię. Istota religii
  • Społeczne korzenie warstwy kapłańskiej i jej władzy
  • Prorocy kreatorami ideologii religijnych i ich prawda objawiona
  • Ideologie nie mogą obejść się bez proroków, także fałszywych
• Ideologie obudowane potęgą wiary
  
  • Ideowe podłoża każdej wiary, nie tylko religijnej
  • Rodzaje wiary. Nadzieja i strach jej składnikami
  • Efekty wiary głębokiej na przykładach
  • Manipulowanie wiarą w bolszewizmie i faszyzmie
  • Różnorodne źródła światopoglądów ludzi
• Konkret czy wiara? Początkowe refleksje
  
  • Kim jest człowiek i jego miejsce w świecie materii i kosmosu?
  • Pochwała rozumu, ale też odkrywanej duszy
  • Dusza ludzka jest nieśmiertelna. Jednak czy na pewno?
  • Czym jest prawda jako źródło informacji?
• Nowożytna myśl ideologiczna z jej metafizyką
  
  • I. Kant w poszukiwaniu prawdy koniecznej, inaczej obiektywnej
  • Stosunek I. Kanta do religii i norm etycznych
  • Neokantyści i ich zmodyfikowany pogląd na prawdę
  • G.W.F. Hegel: czy poznanie meritum idei jest możliwe?
  • Prekursorzy nowożytnej metafizyki materii
  • W. Dilthey, czyli pomost pomiędzy idealizmem a materializmem
  • Kreatorzy nowożytnego materializmu: L. Feuerbach, K. Marks i F. Engels
  • Czy mogą zaistnieć ideologie pozbawione metafizyki?
• Wartościujące kryteria pojęć ideologicznych
  
  • Wartość metodą rozpoznawczą idei?
  • Poszukiwanie kryteriów obiektywizujących normy etyczne
  • Spór o relatywizm wartości wyprowadzanych z idei
  • Inne niż od absolutu pochodzenie norm etycznych
  • Sokrates z jego nauką o moralności
  • Odnowiciele materialistycznego źródła moralności
  • Własność prywatna powodem zachowań egoistycznych?
  • A. Schopenhauer w poszukiwaniu źródeł filantropii
  • Meandry idei sprawiedliwości
• Ideologie w uwarunkowaniach życia społecznego
  
  • Ideologiczne podłoże każdej władzy. Despotyzm
  • Kultura i cywilizacja w ideologicznych odniesieniach
  • Wpływ ideologii na gospodarkę i struktury społeczne
  • Praca nie może pozostawać poza ideologiami
  • Wartość pracy na tle ideologicznych kontrowersji
  • W jakiej zależności byt określa świadomość? Relacja polemiczna
  • Przetrwanie, ale wraz z rezygnacją z pierwotnych idei
  • Ideologiczne przesłanie, jednak nierealizowane
• Ideologie w funkcji stanowienia władzy
  
  • Przewaga monoteizmu nad politeizmem
  • Chrześcijaństwo w europejskiej ekspansji władczej
  • Walka kościoła o utrzymanie despotycznej władzy
  • Sakralizacja władzy świeckiej, także w średniowieczu
  • Odradzanie się mitu o doskonałości porządku feudalnego
  • Religijne adaptacje wolnego rynku oraz jego świecki kamuflaż
• Ideologiczne utopie intelektualnym protestem
  
  • Morusowska utopia podręcznikowym przykładem
  • Kolejni poszukiwacze modelu optymalnego społeczeństwa
  • Wybieralność władców synonimem doskonałego porządku?
  • Dwie utopie już nowożytne, jednak sięgające do przeszłości
• Ideologie na tle teorii instynktów i potrzeb
  
  • Ideologie w kontekście zróżnicowanych psychik ludzi
  • Instynktowo-popędowe zaplecze osobowości
  • Potrzeby, nieco odmienne impulsy motywujące
  • Popędowo-instynktowe podłoże dążeń władczych
  • Instynkty i potrzeby w świetle wzajemnych zależności
  • Czy nienawiść i konflikt dominują nad prospołecznością?
• Dzieła wykorzystane w treści opracowania
• Indeks nazwisk