Pogranicza w historii prawa i myśli polityczno-prawnej

(...) Tom „Pogranicza w historii prawa i myśli polityczno-prawnej” zawiera 58 artykułów, których autorzy wywodzą się ze wszystkich niemal ośrodków naukowych w Polsce. (...)

Tytuł pracy, a zarazem temat przewodni wszystkich artykułów, jest dobrze skomponowany, intryguje. Najciekawsze są przecież różne styki: kultur, pojęć, wartości, myśli czy też nauk. Pozwalają oderwać się od wąskich, hermetycznych dziedzin, spojrzeć z innej — nieraz zaskakującej — perspektywy, otwierają nowe, fascynujące horyzonty intelektualne. Pogranicza to „obszary”, w których dzieje się najwięcej, często w najmniej oczekiwany, a więc zaskakujący sposób. To „obszary” otwarte, w których kształtują się nowe wartości i powstają świeże, dotąd nie dostrzegane ujęcia.

Słusznie więc autorzy potraktowali temat „pogranicza” szeroko, proponując różne jego perspektywy, wzbogacając tym samym jego znaczeniową treść.

W zbiorze znalazły się prace, w których pojęcie pogranicza potraktowano zgodnie z podstawowym znaczeniem tego słowa jako terenów wzdłuż granicy obszarów wyodrębniających się naturalnie, historycznie czy administracyjnie. Celem ich autorów było ukazanie tych obszarów jako interesujących i nieco odrębnych, o specyficznych ustrojowych, społecznych czy kulturowych cechach (np. południowo-wschodnie kresy Polski, pogranicza monarchii Habsburgów, Pomorze Gdańskie jako pogranicze państwa polskiego).

Obok nich znalazły się prace poświęcone stosunkom między państwami w pewnych kluczowych czy szczególnie przełomowych momentach, istotnych nieraz dla ich dalszego kierunku rozwoju (stosunki rosyjsko-ukraińskie w 1918 r., relacje między Królestwem Polskim a Cesarstwem Rosyjskim, stosunki między Polską a sowiecką strefą okupacyjną Niemiec).

Niektórzy autorzy przyjrzeli się z kolei bliżej pograniczom prawa, znajdując pewne wspólne uwarunkowania i rozwiązania w różnych, czasem odległych systemach prawa (np. prawo ziemskie i kanoniczne, common law i equity law, prawo arabskie i europejskie).

Najwięcej tekstów poświęcono — co zrozumiałe — stykowi różnych doktryn polityczno-prawnych, myśli i poglądów rozwijających się i formułowanych w różnych epokach. Ich autorzy doszukali się ciekawych powiązań, zależności, wpływów, a przez to mogli sformułować nowe, interesujące wnioski (np. związki między monizmem i pluralizmem, konserwatyzmem i liberalizmem, indywidualizmem i uniwersalizmem czy pozytywizmem i normatywizmem).

W zbiorze znalazły się też opracowania, w których pogranicza potraktowano jako wykraczanie z pewnymi konstrukcjami ustrojowymi poza przyjęte dotąd granice epok czy też jako zachodzące przemiany ustrojowo-prawne. Nie mogło ponadto zabraknąć tekstów traktujących o pograniczach kultur prawnych (np. kultura prawna Tatarów w Rzeczypospolitej szlacheckiej czy ustrój miasta Fiume na włosko-jugosłowiańskim pograniczu).

Tych wątków, szlaków i ścieżek odnalezionych przez autorów jest zresztą znacznie więcej. Każdy z nich sformułował własne rozumienie pojęcia pogranicza, każdy dostrzegał je gdzie indziej i inaczej — w innym aspekcie politycznym, ideologicznym, prawnym, kulturowym czy społecznym. To jest zasadnicza wartość pracy.

Tom czyta się dobrze, z niegasnącym zainteresowaniem i sporą satysfakcją. Redaktorzy dołożyli wszelkich starań, by przygotować go w sposób rzetelny i solidny oraz — co najważniejsze, a nie takie oczywiste w tego typu publikacjach — interesujący dla czytelnika. (...)

Prof. UAM dr hab. Małgorzata Materniak-Pawłowska
Wydział Prawa i Administracji
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

1. Andrzej Adamczyk, Niemieckie regulacje prawne dotyczące odpowiedzialności odszkodowawczej państwa na ziemiach byłego zaboru pruskiego w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego
2. Krzysztof Amielańczyk, Delicta i crimina: pomiędzy rzymskim prawem prywatnym a rzymskim prawem publicznym (problemy graniczne)
3. Paweł Błażejczyk, Na pograniczu relacji międzynarodowych: Polska — Rosja Sowiecka — Niemcy. Poglądy wileńskiego środowiska Narodowej Demokracji
4. Krystyna Chojnicka, Polska jako przedmurze i pogranicze. Perspektywa rosyjska
5. Paweł Cichoń, Wpływ mocarstw opiekuńczych na organizację i działalność służb policyjnych w Wolnym Mieście Krakowie (1815–1846)
6. Bożena Anna Czech-Jezierska, Problematyczna pozycja prawa rzymskiego po II wojnie światowej w państwach socjalistycznych — przypadek Czechosłowacji
7. Karol Dąbrowski, Działalność Izby Przemysłowo-Handlowej w Lublinie na rzecz rozwoju gospodarczego województwa wołyńskiego w latach 1929–1939
8. Andrzej Drogoń, Myśl polityczno-prawna w dyskusji nad autonomią województwa śląskiego, w świetle konstytucji kwietniowej — „(…) By sprawa ta uregulowana była w formie (…) uwzględniając zarówno konieczności państwowe Rzeczypospolitej, jak i słuszne postulaty śląskie”
9. Tomasz Drozdowski, Doktryna liberalna w Galicji na przykładzie Tadeusza Romanowicza
10. Judyta Dworas-Kulik, Przyczyny i skutki legalnej bigamii w Polsce w okresie międzywojennym
11. Andrzej Dziadzio, Władza na pograniczach monarchii habsburskiej doby konstytucyjnej wobec niechrześcijańskich mniejszości religijnych
12. Anna Fermus-Bobowiec, Od „kwaterunku” do wolnego runku mieszkaniowego — od prawa Polski Ludowej do rozwiązań III Rzeczypospolitej
13. Bartłomiej Garczyk, Polskie środowisko prawnicze w Petersburgu na przełomie XIX i XX wieku
14. Dawid Gawinkowski, Manifest z Tamworth jako próba budowy nowej Partii Konserwatywnej w Wielkiej Brytanii w XIX w.
15. Przemysław Gawron, Żołnierz, kobieta i sąd. Sprawa Elżbiety z Komorowa Kalinowskiej jako przyczynek do dziejów wymiaru sprawiedliwości na południowo-wschodnich kresach Rzeczypospolitej
16. Maciej Goc, Paweł Pestel — od lojalizmu do rewolucji i socjalizmu
17. Sławomir Godek, O naborze rekruckim w guberniach litewskich na początku XIX wieku
18. Łukasz Gołaszewski, Prawo prezenty w ziemi bielskiej (parafie diecezji łuckiej) w I połowie XVIII wieku — na pograniczu prawa ziemskiego i kanonicznego
19. Konrad Graczyk, Pogranicze w czasie i przestrzeni. Kontynuowanie polskich postępowań karnych przed niemieckim Sądem Specjalnym w Katowicach (Sondergericht Kattowitz)
20. Jan Halberda, Na pograniczu common law i equity law. Początki doktryny estoppel w prawie angielskim
21. Игорь А. Исаев, Ощущение границы и «пустое пространство»
22. Rafał Kaczmarczyk, Interferencje arabskiej i europejskiej myśli polityczno-prawnej
23. Oskar Kanecki, Recepcja urzędu dzieckiego z Rusi do struktur państwowych Wielkiego Księstwa Litewskiego
24. Rafał Kania, Między Francją i Rosją. Dylematy i wybory polityczne Michała Kleofasa Ogińskiego w świetle jego pamiętników
25. Marcin Kazimierczuk, Na pograniczu monizmu i pluralizmu zrzeszania się w związkach zawodowych na początku lat osiemdziesiątych w PRL
26. Mariam Khoperia, Main Aspects of the Legal Thinking in XVIII–XIX Centuries
27. Kacper Klimpel, Na pograniczu lojalności stanowej i afirmacji Imperium Rosyjskiego. Szkic do analizy myśli politycznej hrabiego Ignacego Karola Korwin-Milewskiego (1846–1926)
28. Józef Koredczuk, Stosunek posłów i senatorów duchownych do akcji rewindykacji cerkwi prawosławnych w II Rzeczypospolitej
29. Anna Korzeniewska-Lasota, „Układy republikańskie” i ich skutki w zakresie praw majątkowych osób podlegających przesiedleniu
30. Filip Kozik, William Gladstone. Na pograniczu konserwatyzmu i liberalizmu
31. Marek Bogdan Kozubel, O relacjach między sądownictwem Państwa Ukraińskiego a sądami wojskowymi armii Państw Centralnych na Ukrainie w 1918 roku
32. Krzysztof Koźmiński, Teoria prawa Stanisława Ehrlicha — realizm prawniczy made in PRL?
33. Tomasz Kruszewski, Mikołaj Jaksa Czernikowski — łęczycki prokurator z przełomu XIV/XV stulecia
34. Izabela Lewandowska-Malec, Partie polityczne w Polsce dawniej i współcześnie
35. Artur Lis, Przemiany polityczno-prawne od synodu łęczyckiego 1180 do przywileju w Cieni 1228
36. Grzegorz Ławnikowicz, Między indywidualizmem a uniwersalizmem. Uwagi o idei „niezawisłej niezawisłości” w myśli prawniczej międzywojennej Polski
37. Marek Maciejewski, Od wrogości do normalizacji. Relacje między Polską i sowiecką strefą okupacyjną Niemiec
38. Dariusz Makiłła, Nauczanie prawa na książęcym uniwersytecie Albertina w Królewcu (1544/60–1657)
39. Maciej Marszał, „Akcje pacyfikacyjne” w Galicji Wschodniej w latach 1930–1931 w świetle dokumentów Państwowego Archiwum Historycznego we Lwowie
40. Adam Moniuszko, Na pograniczu kultur prawnych: kilka uwag o kulturze prawnej Tatarów w Rzeczypospolitej w XVI–XVIII w.
41. Marcin Niemczyk, „Czerwony kur pieje na pograniczu”. Czyli o sztuce wojny w wybranych poglądach przedstawicieli myśli polityczno-prawnej
42. Sulkhan Oniani, Семейная община в Сванети
43. Sergei Piatovskii, Проблема российско-украинской границы в 1918 году
44. Jacek Przygodzki, Na pograniczu nowoczesności. Ocena ustroju politycznego Księstwa Warszawskiego w czasie rosyjskich rządów okupacyjnych 1813–1815
45. Maciej Rakowski, Niepodległe miasto na pograniczu włosko-jugosłowiańskim — ustrój Fiume przed wydaniem Karty Kwarneru
46. Ирина В. Ружицкая, Комитет по делам Царства Польского и формирование новой государственно-правовой реальности в Царстве после Ноябрьского восстания 1830–1831 гг.
47. Bronisław Sitek, System ochrony praw i interesów Federacji Szwajcarskiej
48. Grzegorz Smyk, Królestwo Polskie jako „okraina” Cesarstwa Rosyjskiego
49. Marek Sobczyk, Dylemat obustronnej niegodziwości świadczenia (turpitudo utriusque) w historii prawa i współczesności
50. Edyta Sokalska, W poszukiwaniu idealnej formuły państwa: demokracja deliberatywna jako metoda legitymizacji władzy
51. Maksymilian Stanulewicz, Duchowieństwo Wielkiego Księstwa Poznańskiego wobec problemu aspiracji niepodległościowych społeczeństwa polskiego w zaborze pruskim (1815–1871)
52. Andrzej Sylwestrzak, Herbert L.A. Hart — między umiarkowanym pozytywizmem a normatywizmem
53. Mariola Szewczak-Daniel, Od władz obcych do polskich w Lublinie lat I wojny światowej
54. Mikołaj Tarkowski, Wybrane aspekty sekwestrowania i konfiskowania majątków ziemskich na północno-zachodnich krańcach Imperium Rosyjskiego po 1863 roku
55. Вадим Л. Телицын, Об университетском уставе и борьбе за него в России (XIX век)
56. Artur Zarwalski, Pomorze Gdańskie — na pograniczu Państwa Polskiego. Status polityczny i prawny do 1795 roku
57. Maria Zmierczak, Suwerenność — czy ograniczenie suwerenności oznacza nie-suwerenność?
58. Przemysław Marcin Żukowski, Droga Kazimierza Władysława Kumanieckiego (1880–1941) do katedry uniwersyteckiej w Krakowie. Jego program wykładów statystyki, prawa administracyjnego i nauki administracji przedstawiony przy podaniu o uzyskanie venia legendi na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego